ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΣ

Φανατισμός είναι η παθολογική και απόλυτη προσήλωση και αφοσίωση σε μια ιδέα,σε ένα πολιτικό ηγέτη,σε μια ομάδα,σε μία θρησκεία.Είναι ένα φαινόμενο πολύ διαδεδομένο στην εποχή μας με καταστροφικά αποτελέσματα και συνέπειες.
Αν ανατρέξουμε την ιστορία της ανθρωπότητας,θα διαπιστώσουμε πολλά παραδείγματα φανατισμού θρησκευτικού κυρίως και ιδεολογικού-πολιτικού.Στον μεσαίωνα επικρατούσε μεγάλη θρησκοληψία και σφοδρή αντίδραση σε κάθε καινούρια ιδέα,την οποία καταπολεμούσε λυσσαλέα η Ιερά εξέταση,το τρομερό δικαστήριο της Καθολικής εκκλησίας που κατέπνιγε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια και επιστημονική έρευνα.Αν και μας χωρίζει μια χιλιετία από τον μεσαίωνα,παρόλα αυτά ο φανατισμός μας δεν έχει εκλείψει.Εξακολουθούν να γίνονται θρησκευτικοί πόλεμοι όπου πλήθη φανατισμένων πιστών επιτίθενται σε οποιονδήποτε απειλεί τη θρησκεία τους.Αναβιώνουν επικίνδυνα φαινόμενα εθνικισμού όπου σύγχρονοι καμικάζι αυτοκτονίας,ζωσμένοι με εκρηκτικά τινάζονται στον αέρα σκοτώνοντας αθώους πολίτες.Πολλά κρούσματα ρατσιμού σημειώνονται εναντίον των ξένων και των μεταναστών που τους θεωρούν υπεύθυνους για όλα τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας.Τέλος,μεγάλος φανατισμός επικρατεί στα πολιτικά κόμματα αλλά και στους οπαδούς τους που δυναμιτίζει την πολιτική ζωή και δημοκρατία.
Που οφείλεται όμως μια τέτοια συμπεριφορά?Γιατί φανατίζονται οι άνθρωποι?
Το υπόβαθρο του φανατισμού είναι η απόλυτη πίστη σε ένα δόγμα,που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση.Ο φανατισμένος άνθρωπος αποδέχεται άκριτα αυτό που πιστεύει ,το θεωρεί <<ιερή υπόθεση>>,το υπερασπίζεται με πάθος και αφοσίωση και αντιμετωπίζει εχθρικά οποιονδήποτε διαφωνεί μαζί του.Πίσω από μια τέτοια συμπεριφορά βρίσκεται βέβαια η ανεπαρκής παιδεία ,η έλλειψη καλλιέργειας και μόρφωσης,η ευπιστία και η αφέλεια.
Σημαντικό ρόλο όμως παίζουν και οι δημαγωγοί ή πολιτικοί που με την κατάλληλη προπαγάνδα επηρεάζουν και κατευθύνουν τους οπαδούς τους καλλιεργώντας σκόπιμα τον φανατισμό τους,για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.
Επιπλέον,ο φανατισμός εξάπτεται και από τα ΜΜΕ που σκόπιμα υποκινούν και κατευθύνουν το πλήθος σε βίαιες συγκρούσεις φανατίζοντας το π.χ ιδιαίτερα σε περιόδους διοργάνωσης ποδοσφαιρικών αγώνων.
Η μαζική ψυχολογία είναι επίσης καθοριστική,διότι μετατρέπει το άτομο σε άβουλο ον χωρίς κρίση και προσωπικά ευθύνη που άγεται και φέρεται υπακούοντας στα κυρήγματα μισσαλοδοξίας και φανατισμού.
Τέλος,άλλη γενεσιουργός αιτία φανατισμού είναι ο εγωισμός και η ισχυρογνωμοσύνη,η τάση δηλαδή ορισμένων να προβάλλουν τον εαυτό τους και να επιβάλλουν τις ιδέες τους.
Οι συνέπειες του φαινομένου είναι καταλυτικές και για τον άνθρωπο και για την ίδια την κοινωνία.Ο φανατικός πιστεύει με βεβαιότητα πως κατέχει πως κατέχει απόλυτη αλήθεια,μέσα του δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία και αμφισβήτηση,οπότε χάνει την πολυτιμότερη μορφή ελευθερίας,την ελευθερία της σκέψης του και της πολύπλευρης προσέγγισης της αλήθειας.
Όταν κάποιος διαφωνεί μαζί του,τον αντιμετωπίζει με καχυποψία,με εχθρότητα και είναι ικανός να χρησιμοποιήσει ακόμα και βία απέναντι του.Είναι στενόμυαλος και στενοκέφαλος,το οπτικό του πεδίο είναι πολύ περιορισμένο και το πείσμα του ακανίκητο.ο κυριευμένος από το πάθος του φανατισμού άνθρωπος καταλήγει συχνά στη βία και στην επιθετικότητα για να υπερασπιστεί τα <<ιερά και όσια του>>.
Καταστροφικές είναι οι επιπτώσεις του και για την κοινωνία,όπου οδηγείται στη διχόνια,στις κοινωνικές συγκρούσεις και ταραχές,στην κατάπνιξη κάθε φιλελέυθερης σκλεψης και φωνής και τελικά στην κατάκλιση των δημοκρατικών θεσμών.
Η μοναδική ασπίδα προστασίας μας από τον φανατισμό είναι η παιδεία που προσφέροντας γνώσεις σφαιρικές βοηθάει τον άνθρωπο να καταλάβει ότι << η αλήθεια δεν είναι μόνο μία,αλλά πολλαπλή>> και ότι δεν υπάρχουν ακλόνητες και απόλυτες αλήθειες.Η πνευματική καλλιέργεια εξάλλου μαθαίνει τον άνθρωπο να υποβάλλει σε έλεγχο όλες τις αντιλήψεις,δημιουργεί ερωτηματικά,αμφιβολία τον μαθαίνει να κάνει κριτική σε όλους και όλα και πάνω απ’όλα να αμφιβάλλει.
Η αμφισβήτηση και η αμφιβολία αποτελούν το ισχυρότερο αντίδοτο κατά του φανατισμού,η γνώση και η μόρφωση τον κάνουν διαλλακτικό και ικανό να υπερασπίζεται λογικά τις απόψεις του με επιχειρήματα και με πειθώ και πάνω απ’ όλα να σέβεται τη διαφορετική άποψη.
Άλλωστε, η αλήθεια προσεγγίζεται και κατακτάται μόνο από ανθρώπους που την αναζητούν σφαιρικά,διαλεκτικά και σεβόμενοι τη διαφορετική άποψη.